xartis

Η πόλη και η ευρύτερη περιοχή των Γιαννιτσών κατοικείται από τα τέλη της 7ης αρχές 6ης χιλιετίας. Οι αρχαιολόγικές ανασκαφές έφεραν στο φως πολλούς νελιφθικούς οικισμούς, από τους αρχαιότερους της Ευρώπης, χτισμένους σε θέσεις στρατηγικής σημασίας,ανάμεσα στην πεδιάδα στο Πάϊκο, στα σταυροδρόμια των βασικών οδικών αξόνων των Βαλκανίων. Από την εποχη του χαλκού εώς τα υστεροβυζαντινά χρόνια η ζωή στους οικισμούς είναι συνεχής. Στα χρόνια του Μακεδονικού κράτους η σημαντικότερη κώμη της Πέλλας ήταν ο οικισμός του Αρχοντικού.

Ο οικισμός, στην περιοχή "Παλαιά Αγορά", βόρεια της Εγνατίας από τα στρώματα κατοίκησης φαίνεται ότι κατοικείτο συνεχώς όλα αυτά τα χρόνια και πιθανότατα ο βυζαντινός οικισμός ονομαζόταν "Βαρδάρι". Η πρώτη αναφορά σ'αυτόν γίνεται από τον Εβλιγιά Τζελεμπή, περιηγητή του 17ου αιώνα,που πέρασε από τα Γιαννιτσά γύρω στο 1650.

Ο Εβλιγιά Τζελεπή θεωρεί ιδρυτές της πόλης δύο μυθυκούς βασιλιάδες τον Bikari και τον Virvene.Το όνομα του δεύτερου μάλιστα σχετίζεται με την ονομασία των Γενιτσών, "Κοιλάδα του Verebiye", που ασφαλώς είναι φθαρμένη γραφή της λέξης Virbene". Ο κάθε βασιλιάς κατασκέυασε ένα κάστρο, το οποίο μεταβάστηκε σε πολλούς βασιλιάδες μέχρι το 764 της Έγιρας (1362-63), όταν η πόλη κατελήφθη από τον Γάζη Εβρενός Μπέη και οι Τούρκοι γκρέμισαν τα κάστρα για να μην τα διεκδικήσουν οι Ρωμιοί. Αυτή η χρονολογία κατάληψης αμφισβητείται, ενώ πιθανολογείται ότι η πόλη κατελήφθη από τους Οθωμανούς γύρω στο 1385. Υπέρ της άποψης αυτής συνηγορεί η κατασκευή των λουτρών του Εβρενός, που τοποθετείται χρονικά ανάμεσα στο 1380-1390 και είναι το παλαιότερο μνημείο της πόλης.

Τα Γιαννιτσά ως πόλη αναφέρονταιγια πρώτη φορά το 1430 από τον ιστορικό, Ιωάννη Αναγνώστη που μας δίνει την πληροφορία πως ο Σουλτάνος, Μουράτ ο Β μετέφερε χίλιες οικογένειες (χριστιανικές και μουσουλμανικές) από τα Γιαννιτσά, όταν κατέκτησε τη Θεσ/νίκη, που είχε ερημώσει.

Η ιστορία λοιπόν των Γιαννιτσών ως ενιαία πόλη, ξεκινά με την Τουρκοκρατία και είναι καταχωρημένη στο αυτοκρατορικό κτηματολόγιο ως Yenije i Vardar. Στα τούρκικα η λέξη yeni σημαίνει νέος - καινούργιος και η κατάληξη (-ce) τόπος, άρα το Γενιτζέ Βαρδάρ ήταν η νέα πόλη του Γαζή Εβρενός, έδρα ζεαμετίου, πουάνηκε στο σαντζάκι της Θεσ/νίκης, στο εγιαλέτι της Ρούμελης.